توافق عدم رقابت
یکی از نگرانی های شرکت های تجاری علی الخصوص استارتاپ ها این است که کارمندان آنها در صورت خروج از شرکت با استفاده از تجربه ای که در شرکت بدست آورده اند همان کسب و کار را راه انداخته یا به شرکت های رقیب ملحق شوند و به رقابت با شرکت قبلی خود بپردازند.
روشهای قراردادی وجود دارد که کارمندان را از استفاده از اطلاعات و تجربیات بدست آمده در طول مدت همکاری برای رقابت با شرکت برحذر می دارد
با استفاده از قرارداد عدم افشای اطلاعات NDA می توان کارمند را از افشای اسرار تجاری کسب و کار بر حذر داشت. با استفاده از قرارداد عدم رقابت می توان مانع جذب کارمند در شرکت رقیب شد. با استفاده از قرارداد عدم ترغیب می توان کارمندی که از شرکت خارج شده است را محدود نمود که همکاران سابق خود و مشتریان شرکت قبلی را تشویق به همکاری با شرکت جدید ننماید.
در این نوشته به صورت مختصر قرارداد عدم رقابت توضیح داده می شود و بیان می شود که چگونه استارتاپها و شرکتهای تجاری می توانند با استفاده از این قرارداد منافع تجاری خود را حفظ نموده و چگونه می توانند از رقابت کارمند سابق خود با شرکت جلوگیری نمایند.
در یک تعریف ساده ، توافق عدم رقابت non-competition agreement یک پیمان محدود کننده قراردادی است که به منظور جلوگیری از بهره برداری از مزایای رقابتی به دست آمده با طرف دیگر در توافقنامه طراحی شده است. این توافق معمولا برای مدت زمانی که در توافقنامه مشخص شده یا برای منطقه خاص جغرافیایی که مورد توافق طرفین می باشد یک طرف را از فعالیت در زمینه خاصی منع می نماید.
توافق عدم رقابت معمولا همراه با یک قرارداد دیگر امضا می شود و در اصلاح یک پیمان تبعی می باشد بدین معنی که به تبع یک قرارداد استخدام بین کارمند و کارفرما یا قرارداد خرید و فروش کسب و کار بین فروشنده و خریدار منعقد می شود و در آن توافق می شود که یک طرف به عنوان مثال کارمند یا فروشنده از رقابت با کارفرما یا خریدار برای مدت مشخصی خوددداری نماید.
قرارداد عدم رقابت به صورت شاخص همراه با سه قرارداد زیر مورد استفاده قرار می گیرد
۱-شرط عدم رقابت در قرارداد استخدام کارمندان
۲-قرارداد عدم رقابت در خرید شرکت یا کسب و کار
۳-توافق عدم رقابت در قراداد فرانشیز یا نمایندگی تجاری
شرط عدم رقابت در قرارداد استخدام کارمندان
زمانی که شما یک کارمند کلیدی را استخدام می نماید با استفاده از قرارداد عدم افشا یا محرمانگی اطلاعات NDA کارمند را ملزم به حفظ اسرار تجاری می نماید اما در مورد تجربه ای که کارمندان و مدیران کلیدی شرکت بدست می آورند نمی تواند با استفاده از قرارداد عدم افشا محدودیتی اعمال نماید. برای این منظور از توافق عدم رقابت استفاده می نماید.
هدف توافق عدم رقابت محافظت از دارایی های تجاری کارفرما است . در ساده ترین حالت توافق عدم رقابت ، کارمند سابق را از شروع کسب و کار مشابه با کارفرمای قدیم خود منع می کند یا از استخدام کارمند در شرکت رقیب جلوگیری می کند تا شرکت رقیب نتواند به واسطه اطلاعاتی که کارمند سابق در شرکت بدست آورده نظیر اسرار تجاری شرکت لیست مشتریان برنامه ریزی های بازاریابی و غیره اطلاعاتی بدست آورد که با استفاده از این اطلاعات موقعیت شرکت در تجارت تضعیف شود.
توافق عدم رقابت یک قرارداد خصوصی نوشته شده بین کارفرما و کارمند است . در توافق عدم رقابت شرایط و مقررات مربوط به راه اندازی کسب و کار مشابه یا همکاری با سازمان های رقیب پس از پایان اشتغال با کارفرمای فعلی تعیین می شود . به طور کلی در توافق عدم رقابت مشخص می کنند که کارمند برای یک بازه زمانی تعیین شده بین شش ماه تا دو سال برای شرکت رقیب پس از پایان استخدام کار نکند یا کسب و کار مشابه ای راه اندازی ننماید.
مزیتی که توافق عدم رقابت برای کارفرما دارد این است که کارمند سابق را از استفاده اسرار تجاری ، لیست مشتریان ، برنامه های استارتژیک و سایر اطلاعات محرمانه و اختصاصی کارفرما که در اختیار کارمند سابق خود هست منع می نماید و اطلاعات حیاتی شرکت در مقابل رقبا حفظ می شود.
کارمندان نیز از توافق عدم رقابت بهرمند می شوند. در بیشتر موارد حفظ موقعیت شغلی و ارتقای سازمانی در پی اعتمادی است که ناشی از امضای این قرارداد حاصل می شود. زمانی که شرکت اطمینان داشته باشد هزینه هایی که صرف آموزش کارمند می شود برای سازمان منافع زیادی به همراه دارد و کارمند با امضای توافق عدم رقابت نمی تواند آموزشهای کسب شده را برای شرکت رقیب مورد استفاده قرار دهد با خیال راحت هزینه و زمان مناسبی را صرف آموزش کارمند خود می کند که این عمل باعث ایجاد ثبات شغلی کارمند شده و شرایط لازم را برای پیشرفت کارمند در شرکت فراهم می آورد.
قرارداد عدم رقابت در خرید شرکت یا کسب و کار
خرید و فروش یک کسب و کار فرایند طولانی دارد و نیازمند توجه به جزییات زیادی است. یکی از جنبه های مهم در قرارداد خرید کسب و کار توافق عدم رقابت می باشد. در این توافق فروشنده موافقت می نماید با مالک جدید کسب و کار در پارامترهای خاصی رقابت نکند . خریدار در هنگام خرید کسب و کار باید اطمینان حاصل نماید فروشنده در مدت زمان مشخصی یا در محدوده جغرافیایی مشخصی از کسب و کار سابق خود ، خدمات مشابه ای ارائه نمی دهد و به این ترتیب مشتریان کسب و کار فعلی خود را جذب نمی نماید.
در فرایند فروش یک کسب و کار توافق عدم رقابت بیشتر ناظر بر محدود کردن فروشنده به راه اندازی کسب و کار مشابه در محدوده جغرافیایی تعریف شده ای می باشد. به عنوان مثال در فرایند فروش یک شرکت ارائه دهنده خدمات تعمیر لوازم منزل فروشنده متعهد می شود کسب و کار مشابهی را در آن شهر راه اندازی ننماید یا برای بازه زمانی تعریف شده ای مثلا به مدت دو سال از راه اندازی کسب و کار مشابه با کسب و کاری که فروخته خودداری نماید.
توافق عدم رقابت در قراداد فرانشیز یا نمایندگی تجاری
قرارداد فرانشیز Franchise agreement قراردادی است که در آن یک شرکت مجوز استفاده از علایم تجاری و مدل کسب وکار خود را به صاحب یک کسب و کار محلی واگذار می نماید یا به شخصی اجازه می دهد با استفاده از علامت تجاری، شعبه ای از شرکت را در محل مشخصی راه اندازی نماید.
به عنوان مثال صاحب یک رستوران زنجیره ای به اشخاص این اجازه را می دهد که با استفاده از نام رستوران در محل کسب خود شعبه ای از رستوران را راه اندازی نمایند و در مقابل استفاده از نام رستوران و تامین موارد اولیه رستوران درصدی از فروش خود را به مالک رستوران زنجیره ای پرداخت نمایند.
یکی از نگرانی های صاحب مجوز بعد از پایان قرارداد فرانشیز این است که دریافت کننده مجوز کسب و کار مشابه ای در همان محل راه اندازی نماید. در مثال فوق مالک شعبه پس از پایان قرارداد رستوران دیگری در همان محل راه اندازی نماید و مشتریان به تصور اینکه این رستوران نیز وابسته به همان رستوران زنجیره ای است یا حتی بدون توجه به نام رستوران به آن محل مراجعه کنند در حالی که هیچ منفعتی برای مالک رستوران زنجیره ای نداشته و صاحب محل مدتی با استفاده از نام تجاری و تبلیغات رستوران زنجیره ای برای خود مشتری کسب کرده و دیگر قرارداد را تمدید ننموده است.
به همین علت و برای حفظ منافع صاحب علایم تجاری و جلوگیری از سو استفاده دریافت کننده مجوز در قراردادهای فرانشیز ، یک بند عدم رقابت قرار می گیرد که با استفاده از این بند مالک علامت تجاری مانع راه اندازی کسب و کار مشابه در محلی می شود که مدتی در آن محل کسب و کاری با علامت تجاری خود وجود داشته است.
نکات پایانی
در پایان ذکر این نکته ضروری است که توافق عدم رقابت می تواند به صورت شرط ضمن قرارداد دیگری آورده شود به عنوان مثال در قرارداد های استخدام کارمندان، این توافق به صورت یک شرط در قرارداد استخدامی قرار می گیرد یا به صورت یک قرارداد مستقل جداگانه پیوست قرارداد اصلی آورده شود مثلا در قرارداد خرید و فروش کسب و کار ممکن است چندین قرارداد وجود داشته باشد که یکی از آنها قرارداد عدم رقابت است.
قرارداد عدم رقابت محدود به موارد پیش گفته نیست و هر جا یک طرف احساس نیاز نماید که لازم است طرف دیگر را از رقابت با فعالیت تجاری خود منع نماید می تواند از این قرارداد استفاده نماید ولی باید به یاد داشته باشید که استفاده از این قرارداد نباید مانع منع دایمی شخص از حقوق خود شود که در این صورت با مراجعه به دادگاه احتمال ابطال قرارداد وجود دارد.
